Sirküler No: 2023/233 - Dış Ticarette Ürün Güvenliği

S İ R K Ü L E R

(ARGE / 2023–233)

Sayın Üyemiz,

Türkiye İhracatçılar Meclisi’nden alınan bir yazıda aynen; “Ticaret Bakanlığı Ürün Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü’nden alınan bir yazıda, Bakanlık olarak öncelikli hedeflerinden birinin ihracatımızın sürekli artışını sağlamak olduğu, bu hedefe katkıda bulunan en önemli unsurlardan birinin ise ihraç edilen ürünlerimizin kalitesi, güvenliği ve yurt dışı pazarlardaki güçlü imajı olduğu belirtilmektedir.

Avrupa Birliği teknik mevzuatı paralelinde uygulanan ülkemiz ürün güvenliği mevzuatı ve uygulamalarının, bir yandan yurtiçi piyasaya arz edilen ürünlerden kaynaklanabilecek risklerden vatandaşlarımızın korunmasını sağlarken aynı zamanda ürünlerimiz için daha yüksek kalite ve güvenlik seviyesi getirerek ihracatta da avantaj yarattığı, ürün güvenliği alanındaki üst mevzuat olan 7223 sayılı Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu’nun 12.3.2020 tarihli ve 31066 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak 12.3.2021 tarihinde yürürlüğe girmiş olduğu, Kanunun 2’nci maddesinin ikinci ve dördüncü fıkralarında, Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkeler ile AB üyesi ülkeler dışındaki ülkelere ihraç edilen veya ihraç edilmesi hedeflenen ürünlerin tabi olacağı şartların düzenlenmekte olduğu, bu şartları sağlamayan ürünler için uygulanacak idari yaptırım kararlarının da Kanunun 20’nci maddesinde hüküm altına alındığı ifade edilmektedir.

İhraç ürünler için Kanunda düzenlenen hükümlerin uygulama usul ve esaslarının 15.9.2022 tarihli ve 6038 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ekinde yayımlanan Teknik Düzenlemeler Rejimi Kararı ve söz konusu Karara dayanılarak hazırlanıp 16.8.2023 tarihli ve 32281 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler Yönetmeliğinde detaylı bir şekilde düzenlendiği bildirilmektedir.

Bu kapsamda;

- Teknik Düzenlemeler Rejimi Kararının 8’inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca, Kanunun 2’nci maddesinde de belirtildiği üzere; AB üyesi ülkelere ihraç edilen ürünler ülkemiz piyasasına arz edilmiş sayılır, AB üyesi ülkeler dışındaki ülkelere ihraç edilen ürünler ise genelde ithalatçı ülke teknik düzenlemelerine uygun olarak ihraç edilmekle birlikte, ürünlerin ülkemiz gelişmiş teknik düzenleme ve standartlarına göre üretilmesi nedeniyle ithalatçı ülkelerce çoğu zaman bu şekilde tercih de edilmektedir. Ancak, her durumda, üçüncü ülkelere ihraç edilen ürünlerin de güvenli olması, tağşişe konu olmaması veya ürüne ilişkin işaretleme, etiketleme ve belgelendirmenin alıcıyı yanıltmayacak şekilde yapılması zorunludur. İhraç edilen ürünlerin bu şartlara uygun olmasından ihracatçılar sorumludur.

- Yönetmeliğin 11’inci maddesi uyarınca; ülkemiz piyasasına arz edilmiş sayılan AB üyesi ülkelere ihraç edilen ürünlerin denetimleri yetkili kuruluşlar tarafından piyasa gözetimi ve denetimi yoluyla yapılmakta, yetkili kuruluşun Kanun kapsamında uygulayacağı idari para cezası ve alacağı önlemlere ilave olarak Ticaret Bakanlığı da Teknik Düzenlemeler Rejimi Kararının 13’üncü maddesinde yer alan müeyyideleri uygulayabilmektedir.

- Yönetmeliğin 12’nci maddesi uyarınca ise; AB üyesi ülkeler dışındaki ülkelere ihraç edilen ürünlerin güvenli olmadığı, tağşişe konu olduğu veya ürüne ilişkin işaretleme, etiketleme veya belgelendirmenin alıcıyı yanıltacak şekilde yapıldığına yönelik bildirim, şikayet ve ihbar olması durumunda Ticaret Bakanlığınca konunun incelenmesine yönelik gerekli bilgi ve belgeler temin edilmekte, mümkün olması durumunda ilgili yetkili kuruluş tarafından alınacak numuneler analize tabi tutulmakta ve kurulacak bir komisyonun değerlendirmeleri sonucu Kanun ve Teknik Düzenlemeler Rejimi Kararında öngörülen müeyyidelerden gerekli görünenler Ticaret Bakanlığınca uygulanmaktadır.

7223 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden bu yana Ticaret Bakanlığına, yurtdışındaki temsilciliklerimizden, medya aracılığıyla veya bireysel şikâyet yoluyla ihraç edilen ürünlerimizin uygun veya güvenli olmadığına ilişkin çok sayıda iddia ulaştığı, bir kısmı ihracat gerçekleştirilen ülkelerin yetkili otoritelerinin tespitlerini de içeren bu iddiaların gün geçtikçe artmakta olduğu, bu durumun ihraç ürünlerimizin kalitesi ve güvenliğine şüphe düşürdüğü, yurtdışındaki Türk Malı imajını ciddi anlamda zedelemekte olduğu, Türk Malı imajına verilen zararın yanı sıra bu durumun insanların sağlığı ve güvenliği için de bir tehdit oluşturduğu, ülkemiz piyasasına arz edilen ürünlerle ilgili de soru işaretleri yarattığı ve basına da yansıyan bazı vakaların kamuoyunda kaygı yarattığı dile getirilmektedir.

Bu çerçevede, ülkemiz ihraç ürünleriyle ilgili olarak bu zamana kadar şirket bazlı olarak Ticaret Bakanlığına aşağıdaki sorunlar intikal ettiği ifade edilmektedir:

• Isıl işlem görmüş kum midyesi ürünlerinin ülkemiz mevzuatına göre yasak olmasına rağmen ışınlanarak ihraç edildiği,

• Kanada'da uygulanmakta olan tekstilde yanmazlık düzenlemeleri kapsamında ülkemizden Kanada'ya ihraç edilen yetişkin tekstil giyim ürünlerinin yanmazlık gerekliliklerini karşılamadığı ve yine Kanada'ya ihraç edilen ballarda ilave şeker tespit edildiği,

• Fas'a ihraç edilecek kumaş ürünlerinin Fas mevzuatı gereği menşe ülkesinde uygunluk denetimi sonucu uygunluk sertifikası (Certificat de Conformité de la Marchandise - COC) temin etmesi gerektiği ve bazı ihracatçıların bu belgeyi yurt içinde temin etmediği için Fas gümrüklerinde sorun yaşadığı,

• Azerbaycan'a ihracatı yapılan gübre ürünlerinin varış ülkesinde yapılan laboratuvar testleri sonucuna göre belirtilen ürün içeriği niteliklerini karşılamadığı,

• Avustralya'ya ihraç edilen fındık şekerlemesi ve fıstık ürünleri, Brezilya’ya ihraç edilen badem ile Japonya'ya ihraç edilen fındık, antep fıstığı ve kuru meyveli ürünlerde aflatoksin tespit edildiği ve bu ürünlere yönelik kontrollerin sıklaştırıldığı,

• Singapur'a ihraç edilen baharat ürünlerinin uygunsuz renklendirici içerdiği,

• Yeni Zelanda'ya ihraç edilen tahin ürünlerinde salmonella tespit edildiği,

• Tayvan'a ihraç edilen yumurtalarda yasaklı olan bazı kimyasal maddelerin tespit edildiği,

• Toplam kurşun miktarı bakımından mevzuata aykırı ve insan sağlığını tehlikeye atacak şekilde ayakkabı üretilip Suriye, Mali ve Irak gibi bazı Afrika ve Orta Doğu ülkelerine ihraç edildiği,

• Avrupa Komisyonu tarafından, ülkemizden AB’ye ihraç edilen balların tağşiş nedeniyle şüpheli olduğunun tespit edildiği.

Her bir iddianın yetkili kuruluşlar ve ilgili taraflarla bilgi alışverişinde bulunularak incelenmesine devam ettiği, incelemeler sonucunda ise gerekli görülmesi halinde ilgili mevzuatta belirtilen müeyyideler uygulanacağı bildirilmektedir.

Öte yandan, AB piyasasına arz edilen ürünlerle ilgili olarak, Avrupa Komisyonu tarafından işletilen ve gıda dışı ürünler için kullanılan Avrupa Birliği Hızlı Uyarı Sistemi (RAPEX) aracılığıyla tüm Avrupa Ekonomik Alanı ülkeleri ve Komisyon arasında sağlığa ve güvenliğe risk arz eden ürünlerle ilgili bilgi paylaşımı sağlanmakta olduğu, komisyon tarafından güvensiz ürünlere ilişkin bildirimlerin https://ec.europa.eu/safety-gatesalerts/screen/webReport  adresinden düzenli olarak yayınlanarak kamuoyu ile paylaşılmakta olduğu, bildirimlerin herkesin erişimine açık olduğu, bu kapsamda söz konusu bildirimlerin Ticaret Bakanlığınca da haftalık olarak takip edilerek yetkili kuruluşlara iletildiği ve gerekli denetimlerin gerçekleştirildiği dile getirilmektedir.

2021 yılı Nisan ayından bu yana RAPEX üzerinden yayınlanan ülkemiz menşeli ürünler değerlendirildiğinde, yıllar itibarıyla ülkemiz menşeli güvensiz ürün bildirimlerindeki artışın dikkat çektiği, bu durumun, insan sağlığı üzerinde olumsuz etkiler yaratabileceği gibi ülkemiz menşeli ürünlerle ilgili AB nezdinde olumsuz bir imaj oluşturabileceği ve dahası ülkemiz ürün güvenliği sistemine yönelik eleştirilerin gündeme getirebileceği ve tüm bu sebeplerden ülkemiz ihracatına olumsuz etkileri olacağının açık olduğu ifade edilmektedir.

Yukarıda sıralanan şikayet ve bildirimler ile ekli tabloda yer alan ülkemiz menşeli ürünlere ilişkin bildirimlerin ihracatçılarımız tarafından ciddiyetle ele alınması, Türk Malı imajının korunması ve ticari hayatta zarar görülmemesi için ihracat yapılacak ülkelerin mevzuatına aykırı olmayacak şekilde ihracat yapılmasına azami özen gösterilmesi ve aykırı durumlarda mevzuatın verdiği yetkiler çerçevesinde, sorumlu taraflara uyarı, idari para cezası, mevzuatta tanımlanan çeşitli muafiyetlerden süreli veya süresiz men veya ihracatın süreli veya süresiz durdurulması müeyyidelerinden uygun görülenlerin uygulanacağına dair ihracatçılarımızın bilgilendirilmeleri hususu talep edilmektedir.” denilmektedir.

Bilgileriniz rica olunur.                                                                         

Saygılarımla,

Yusuf FİDANGENÇ

Genel Sekreter V.

Ek: Nisan 2021 – Ağustos 2023 RAPEX Bildirimleri